Lief publiek,
Eens in de zoveel jaar is een analysepagina nodig om toe te lichten waar je nou precies naar gekeken hebt.

De titel
Ons toneelstuk heet Siberië omdat Lieke zich door haar moeder gedwongen voelt de toneelcursus te begeleiden, ze associeert het met een strafkamp.

Trauma
In de groep cursisten die door het noodlot zo random is samengesteld zitten veel jongvolwassenen met een trauma.
– Fleur is getekend door het lekken van een naaktfoto, en kan daar goed over praten.
– Luna is ooit in elkaar geslagen en heeft daar nooit over gesproken. Het praten bevrijdt haar, gaandeweg wordt ze losser en meer ontspannen.
– Lieke (een van de juffen) heeft als klein meisje haar broertje verloren op het strand en praat wel een soort van, maar liegt erover.
– Cas heeft op dertienjarige leeftijd een vriend verloren en heeft lang gelogen dat het goed gaat, maar ondertussen ging zijn trauma ten koste van zijn mentale gezondheid. Hij sliep destijds slecht en kreeg gaandeweg de pubertijd last van bipolaire episodes, waarbij hij in de manische periodes soms last had van wanen: waanbeelden.
– Over Tessel (de stalker) later meer.

Waanbeelden hebben. Dit betekent dat realiteit en je brein niet matchen: je hallucineert dus je hersens gaan met je op de loop en serveren je bijvoorbeeld je diepste angsten.

Cas en Noa.
Cas en Noa zijn hechte vrienden vanaf hun kleuterleeftijd. Af en aan, maar altijd trouw aan elkaar en misschien net dat beetje meer dan een ‘normale‘ vriendschap.
Na de witte wijn van de pyjama party (Fleur bedankt) gaat de stille liefde over in uitgesproken liefde.

Tessel.
Ik schrijf bij tienertoneel rolbiografieën, zodat spelers de aanpak van hun spel begrijpen. Van Tessel deel ik de rolbiografie niet (te deprimerend). Maar het is niet zo dat ze geboren is als sociopaat, als stalker wordt je niet geboren, er worden je dingen aangedaan en dat is bij Tessel ook zo. De combinatie van haar en Cas is explosief. Ze ‘jaagt’ op hem, doorbreekt de ‘film moordscene’, (Dit kan ik de hele dag doen, sterven in jouw amen!) die ze met hem doet.
Wat precies niet past bij Cas, die realiteit en niet-realiteit issues heeft…

Cas.
Wordt gaandeweg het toneelstuk manischer omdat hij slecht slaapt om drie redenen.
Reden 1: Omdat het verlies van zijn jeugdvriend in deze theaterweek 5 jaar geleden is.
Reden 2: Omdat hij gespannen is om wat hij voor Noa voelt.
Reden 3: En omdat hij gespannen is omdat Tessel hem openlijk achterna zit: wat als Noa toch denkt dat hij stiekem iets met haar heeft?
Als je slecht slaapt verergert dat je manische, psychotische klachten. Hij ziet gezichten in de witte maskers en hij raakt drempels kwijt waardoor hij naakt de pyjama party betreedt.

Eindscene.
Als tijdens de laatste podiumavond van de theaterweek de emoties weer hoog oplopen schiet Cas in zijn psychose terug naar de moordscene die hij in het begin van de week met Tessel speelde (Dit kan ik de hele dag doen, sterven in jouw amen! IMPROVISEER!). Hij herbeleeft dus die scene, alleen heeft hij ondertussen wel een écht mes (uit de keuken) bij zich.
Hij verdedigt met zijn daad ook de liefde die hij voor Noa voelt, het is in wezen dus een heldendaad. Die herbeleving van de moordscene tussen ‘Sarah en David’ blijkt ook uit het feit dat hij applaus in ontvangst neemt en zelfs applaus hoort.
Tessel en Noa zijn in het hoofd van Cas aan elkaar verbonden, het feit dat bij hem doorschemert wat hij heeft gedaan zorgt ervoor dat hij psychotisch doorschiet naar een andere scene waarin iemand is neergestoken: de eerder gespeelde scene over de dood van Dobby. Hierin wordt zijn grootste angst zichtbaar: Noa is neergestoken, of erger: hij heeft Noa zelf neergestoken. Hij smeekt om hulp maar tegen die tijd heeft Lieke haar moeder gebeld en komen twee volwassenen uit het andere kamp om hem te overmeesteren.
Cas zijn laatste kreet (Noa) is vanuit het verdriet dat Noa dood is.

Oftewel: spel en werkelijkheid moet je zo gescheiden mogelijk houden als je manische klachten hebt die kunnen doorschieten naar psychodes. Maar hee, dat is in een theaterweek nogal lastig.

Waarom geen applausmuziek?
De intensiteit van de eindscene zorgt ervoor dat we hiertoe hebben besloten. Er past geen enkel muziekstuk bij hoe we ons soms voelden na het spelen van die eindscene. Of bij onze inschatting hoe jij je voelde na het zien van de eindscene. Muziek voelde dus ongepast.

Willen we nog iets zeggen met dit stuk?
Nauwelijks, ons doel is niet om te moraliseren maar om de podiumkunst Theater te onderzoeken en ervan te leren. Toch zitten er momenten in dit verhaal die de uitkomst ervan had kunnen keren:
– Noa weet van Cas z’n manische gevoeligheid maar is verliefd en wil dat vasthouden waardoor ze ook wíl geloven dat het allemaal wel goed komt. Dat Cas nachtmerries heeft ziet ze gemakshalve door de vingers. Sterker nog ze gaat een hele scene met hem oefenen, een scene die de voorbode vormt voor een rampzalige ontknoping (‘Titanic’).
– Lieke en Jenthe hebben met Cas en Noa een gesprek over Cas zijn bipolaire persoonlijkheid. Lieke kapt dat erg snel af om door te kunnen gaan met de cursus. Hadden ze het gesprek afgemaakt dan was de uitkomst misschien geweest dat Cas en Noa naar huis waren gegaan…
Twee mogelijkheden om Cas naar huis te sturen die niet zijn benut. Achteraf misschien wel zijn gezien, maar dus niet zijn benut.
Praten bevrijd je: Luna bewijst dat. Had Cas als puber meer openheid gegeven over zijn mentale gezondheid had hij eerder geholpen kunnen worden. Tessel heeft nooit openlijk gesproken over haar trauma. Lieke praat over het verlies van haar broertje in een monoloog maar is te arrogant om daarna waarachtig contact te maken en echt te praten: ze doet de harde bitch na die ze graag wil zijn.
Zoek je naar een moraal? Komtie: deel je verhaal, open jezelf naar anderen, steek een hand uit: help elkaar en laat je helpen.
Aan het eind van dit verhaal ben en blijf ik zoals altijd een softe hippie 😉

Hoe maak je een toneelstuk als dit?
Iedere speler geeft mij iets om mee te schrijven. Zelfs: ‘bepaal jij maar’ of ‘als ik maar word uitgedaagd’ is genoeg, maar fijn is ook wanneer spelers mij zo concreet mogelijk rolinformatie en ideeën geven.
Die rollen en verhaalideeën structureer ik. Ik giet alles in een outline en laat de rollen met elkaar praten. In hoge mate hoor en zie ik de spelers als de rollen op papier met elkaar communiceren, dat komt omdat ik ze ondertussen best goed ken. Jarno kwam met een ‘inception’ achtig idee waarin de eerste en de laatste scene aan elkaar verbonden zijn, de Lunettentoneel-klassieker ‘Donker Vlees’ heeft daar invloed op gehad (het botsen van realiteiten). Ik snap dat mensen mij credits geven voor het schrijven van een toneelstuk, maar de spelers zijn mijn grootste inspiratie: wat ze zeggen en wie ze zijn, ik geef de credits graag aan ze door.

Ter afsluiting.

Lieve spelers,
‘Siberië’ is qua gelaagdheid en complexiteit een waardig oude tiener toneelstuk, er zit alles in wat jullie bij mij heeft grootgebracht.